Wat zijn executieve functies?
Je komt de term steeds vaker tegen: executieve functies. Maar wat zijn dat? En wat hebben executieve functies te maken met leren en gedrag? Executieve functies zijn hersenprocessen. De term is direct vertaald uit het Engels. “To execute” betekent “doen” of “uitvoeren”. Executieve functies zijn dus de doe-processen in het brein, die ervoor zorgen dat we ons gedrag bewust kunnen sturen. “Sturen” betekent in dit geval dat we, tot op zekere hoogte, invloed hebben op ons gedrag.
Welke executieve functies kennen we?
Over het algemeen worden de volgende denkprocessen in de literatuur genoemd:
- Inhibitie: het vermogen om impulsen te onderdrukken.
- Plannen en organiseren: het vermogen om vooruit te denken, een plan te maken, in te schatten hoe lang iets duurt, prioriteiten te stellen, beslissingen te nemen.
- Flexibiliteit: je kunnen aanpassen als iets verandert, een probleem op een andere manier oplossen, schakelen tussen activiteiten.
- Werkgeheugen: dit is de tijdelijke opslagcapaciteit van ons brein, waarin we taak gerelateerde informatie bewerken.
- Emotieregulatie: het adequaat aansturen van je emoties.
- Gedragsevaluatie: het gebruik van feedback uit je omgeving om je eigen gedrag aan te passen, in de gaten te hebben wat het effect is van jouw gedrag op dat van een ander.
De verwachtingen over executieve functies
De ontwikkeling van vaardigheden begint al ver voor de geboorte en duurt tot ongeveer je twintigste. Al vanaf het moment dat kinderen contact kunnen leggen met hun omgeving hebben volwassenen verwachtingen over de manier waarop kinderen hun executieve functies inzetten, van de zelfregulatie die nodig is om je verantwoordelijk te gedragen tot de planning en vaardigheden die nodig zijn om taken en huiswerk af te maken. Wij, volwassenen, verwachten van kinderen dat ze deze executieve functies gebruiken, ook al begrijpen kinderen nog niet helemaal om welke vaardigheden het gaat en hoe deze hun gedrag en schoolprestaties beïnvloeden.
Wat als je zwakke executieve functies hebt?
Als executieve functies bij kinderen nog achterblijven in ontwikkeling merk je dat als volwassene vaak doordat deze kinderen wanordelijk of vergeetachtig zijn. Ze vinden het moeilijk om zich ergens toe te zetten, zijn snel afgeleid, raken dingen (variërend van huiswerkopdrachten tot fietssleutels) kwijt, vergeten spullen mee te nemen of in te leveren. “Heb je nog vuile kleren op je kamer liggen?” “Nee hoor!” en dan vind je nog een stapel vieze kleren onder een bed…
Ze raffelen hun huiswerk af (en hebben niet in de gaten dat ze een rijtje sommen hebben opgeteld, terwijl er toch duidelijk een minteken stond) of treuzelen eindeloos. Ze weten niet waar ze moeten beginnen als het om langetermijnopdrachten gaat (spreekbeurt of boekbespreking) en stellen het werken eraan tot het laatste moment uit, deels omdat ze het moeilijk vinden om de taak te overzien en in te schatten hoeveel tijd het kost. Hun werkruimte is rommelig en iets vinden is een opgave voor deze kinderen, totdat mama komt en het zo uit de stapel vist.
Kan coaching helpen bij het versterken van de executieve functies?
Ja, dat kan het zeker. Door coaching reik je kinderen instrumenten aan die ze uiteindelijk zelf kunnen gebruiken om effectiever om te gaan met allerlei probleemsituaties op het gebied van zelfmanagement of zelfregulatie. Daarnaast richt coaching zich meestal op een of twee gedragingen door het stellen van doelen.
Het doel van coaching is het vormen van gewoonten en iets wordt een gewoonte dankzij dagelijkse oefening. Als het om moeilijk aan te leren gewoonten gaat, kunnen we niet van kinderen verwachten dat ze dit zelfstandig onder de knie krijgen zonder ondersteuning en controle.
Coaching is dan een goede manier om kinderen te helpen bij het leggen van een verband tussen langetermijndoelen en het dagelijkse gedrag dat nodig is om die langetermijndoelen te bereiken.
Herken je jouw kind in dit verhaal? Wil je jouw kind helpen met het versterken van zijn executieve functies en denk je dat coaching hierbij kan helpen? Neem gerust contact met mij op om te kijken hoe ik iets kan betekenen voor jouw kind.
Dit is deel een van een serie van 7 blogs over executieve functies.
Pingback: Plannen en organiseren bij kinderen - de Zeeuwse Knoop